ASEAN : KEPENTINGAN KONSEP ZOPFAN DALAM HUBUNGAN SERANTAU

KONSEP KAWASAN AMAN, BEBAS & BERKECUALI (ZOPFAN) DI ASIA TENGGARA

Latar belakang

Sebagai blok yang boleh disifatkan bukan komunis di Asia Tenggara, ASEAN sebenarnya lebih

berpegang kepada dasar berkecuali. Malaysia telah menyarankan supaya diwujudkan 'kawasan

awam, bebas dan berkecuali (Zone of peace, Freedom and Neutrality atau ZOPFAN) telah diterima

sebagai pendirian ASEAN. Konsep dan dasar ini telah diumumkan melalui Deklarasi Kuala Lumpur

pada 27hb. November, 1971.

Konsep ZOPFAN 

         ZOPFAN bermaksud kawasan aman, bebas dan berkecuali. Konsep ini memastikan Asia Tenggara tidak terlibat dalam sengketa antara kuasa-kuasa besar ketika Perang Dingin.

         Konsep ini juga memastikan kawasan ini tidak mempunyai pangkalan tentera asing. Semua negara ASEAN telah menerima konsep ini dan Malaysia pula telah menjadi konsep ini sebagai kerangka utama dasar luar negara. 

         Begitu juga dengan negara-negara ASEAN lain.

Rasional

Beberapa faktor dan peristiwa penting yang telah berlaku di Asia Tenggara telah mendorongkan timbulnya konsep ZOPFAN ini. Faktor‐faktor dan peristiwa itu ialah:

 Kedudukan Asia Tenggara yang agak strategik kepada kuasa‐kuasa besar dalam konteks

ketegangan politik Timur‐Barat; pergolakan politik di Vietnam serta keputusan pengunduran

tentera‐tentera British dari Asia Tenggara dan Amerika dari Vietnam pada awal 70an.

Perkembangan‐perkembangan tersebut telah menimbulkan kecurigaan di kalangan negaranegara

ASEAN, kerana ianya mungkin menjejaskan kestabilan serantau.

 Peperangan‐peperangan di Korea dan di Vietnam telah menyakinkan ASEAN bahawa

campurtangan dan sokongan tentera kuasa‐kuasa besar dalam pertelingkahan negaranegara

kecil Asia Tenggara sering menjejaskan kestabilan dirantau ini.

 Semangat 'regionalisma' masa itu telah menghasilkan pertubuhan kerjasama ekonomi

serantau ASEAN yang dapat digunakan sebagai jentera untuk mencapai tujuan ZOPFAN.

Kepentingan ZOFPAN

Kepetingan  ZOPFAN adalah untuk menjadikan Asia Tenggara satu kawasan yang aman, bebas dan

berkecuali daripada pertelingkahan politik kuasa‐kuasa besar khususnya Amerika Syarikat, Russia

dan Republik Rakyat China.

Strategi Pelaksanaan

Antara strategi‐strategi utama yang telah digubal dan dilaksanakan untuk mencapai objektif

tersebut adalah:

 Mendapatkan persetujuan, pengiktirafan dan jaminan kuasa‐kuasa besar tentang objektif

atau usaha menjadikan.

 Mengundurkan tentera asing dari kawasan Asia Tenggara dalam jangka panjang.

 Menjadikan rantau Asia Tenggara sebagai kawasan yang bebas daripada senjata nuklear.

DASAR LUAR NEGARA

Manusia tidak akan hidup berseorangan, anatomi ini adalah seumpama setiap negara harus ada hubungan luar untuk mencapai matlamat tertentu. Antaranya adlah untuk menjamin pertahanan dan keselamatan negara dan rakyat, pembangunan ekonomi perdagangan, kerjasama antarabangsa dan diplomasi.

Hubungan luar atau hubungan antarabangsa merupakan satu kajian berkenaan hubungan atau interaksi yang melampaui sempadan negara. Hubungan yang melampaui sempadan ini bukan sahaja melibatkan hubungan antara negara dengan negara, bahkan merupakan hubungan yang turut melibatkan entiti-entiti (atau dalam istilah politik disebut sebagai aktor) lain.

Entiti ataupun aktor-aktor tersebut terdiri daripada organisasi dan institusi antarabangsa, syarikat-syarikat multinasioanal dan individu-individu. Kerajaan kita telah merancang dasar luar yang dinamik. Ciri utama dasar luar yang dinamik ialah tidak kaku, tetap stereotaip, tetapi berupaya mengubah corak dan orientasinya selaras dengan maklum balas yang diterima oleh kerajaan serta setimpal dengan tuntutan masa keeprluan negara.

PERANAN KEMENTERIAN LUAR NEGERI

         Misi kementerian luar negeri adalah menegakkan kedaulatan dan keutuhan wilayah Malaysia, mempromosi dan melindungi kepentingan Malaysia serta memberi perkhidmatan yang cekap dan berkesan kepada pihak  berkepentingan dan pelanggan kementerian melalui amalan diplomasi yang dinamik dan proaktif.

•      Menguruskan hubungan dua hala, hubungan serantau dan pelbagai hala dengan negara-negara asing dan penubuhan pertubuhan antarabangsa. Hubungan ini merangkumi bidang politik.

•      Mempromosi pelaburan dan perdagangan dengan negara-negara asing

•      Menjalankan aktiviti-aktiviti penerangan bagi mengunjur imej negara di luar negeri

•      Mengendalikan aktiviti sokongan termasuk perkhidmatan, pentadbiran am, kewangan, konsular, keselamatan, dan komunikasi

    PERANAN ASEAN

•      Peranan utama Malaysia adalah memupuk kerjasama dalam bidang ekonomi, kemasyarakatan dan kebudayaan.

•      Dalam bidang pendidikan Malaysia berperanan meningkatkan pengajian di kalangan anggota melalui pertukaran tenaga pengajar antara universiti .

•      Dalam bidang kebudayaan serantau, Malaysia telah menyertai rombongan kebudayaan antara tiga buah Negara melalui pertunjukan kebudayaan antara Negara anggota iaitu Filipina, Malaysia dan Thailand.

PERANAN PERTUBUHAN NEGARA-NEGARA ISLAM (OIC)

•      OIC bertindak sebagai satu-satunya forum khusus untuk negara-negara Islam bagi mewujudkan perpaduan sesama Ummah, khususnya mengenai konflik Israel-Palestin

•      OIC ditubuhkan pada tahun 1971 atas cadangan Malaysia. Malaysia diberi penghormatan apabila Tunku Abdul Rahman dilantik menjadi Setiausaha Agung  OIC yang pertama. Pejabat OIC terletak di Jeddah, Arab Saudi

•      Malaysia juga telah membuat pelaburan di beberapa buah negara OIC seperti Petronas di Iran

•      Bagi mengeratkan lagi ikatan silaturrahim antara negara Islam, Malaysia telah menganjurkan Musabaqah al-quran pada tiap-tiap tahun

•      OIC juga berperanan membendung segala unur jahat yang menindas umat Islam di seluruh dunia. 

•  OIC juga akan menjadi rujukan dalam mengatasi segala kekeliruan mengenai hukum hakam yang dihadapi oleh umat Islam sejagat

KUMPULAN LAPAN NEGARA ISLAM MEMBANGUN (D-8)

          D-8 ditubuhkan pada 1997 dan dianggotai oleh negara Bangladesh, Mesir, Indonesia, Iran, Malaysia, Nigeria, Pakistan dan Turki. Perjanjian Perdagangan Keutamaan (PTA) menjadi kunci utama bagi mencapai sasaran dan tindakan setiap negara anggota dalam meratifikasikan perjanjian tersebut boleh melenyapkan pelbagai halangan dalam bidang perdagangan.

           Pada sidang kemuncak kelapan ini, dua dokumen penting dimetrai iaitu Visi Global (2012-2030) dan piagam D-8 yang antara lain bertujuan membolehkan gagsan itu mencapai pertumbuhan ekonomi yang lebih mapan, menjadi sebuah kumpulan ekonomi dinamik dan mewujudkan kerangka kerja kerjasama ekonomi merangkumi pelbagai aktiviti untuk mengubah kualiti kehidupan rakyat.

•         Pada peringkat antarabangsa, Malaysia telah dilantik menjadi tuan rumah kepada beberapa persidangan, ketua delegasi, presiden PBB, pemimpin pertubuhan dan sebagainya.

PERANAN KOMANWEL

Pertubuhan ini dianggotai oleh negara-negara bekas tanah jajahan British, teramsuk Malaysia. Penyertaan Malaysia bermula sebaik sahaja negara mencapai kemerdekaan pada tahun 1957

Matlamat utama penubuhan Komanwel adalah untuk mewujudkan persahabatan dan perpaduan, pembangunan ekonomi, pendidikan, pertahanan, pertanian, dan perundangan yang baik antara semua negara bekas jajahan British.

Ekoran kemerosotan dan pencemaran alam sekitar, ketua-ketua negara Komanwel telah menggariskan beberapa rancangan atau tindakan seperti yang berikut :

•      Penubuhan tabung antarabangsa untuk pemeliharaan alam sekitar

•      Pengurusan perhutanan dan pertanian di negara-negara maju dan sedang membangun

•      Pengurangan pencemaran laut

•      Mengatasi maalah penipisan lapisan ozon

PERANAN NAM

NAM atau singkatan bahasa Inggerisnya the Non-Aligned Movement yang juga dikenali sebagai pergerakan negara-negara berkecuali telah diasaskan pada tahun 1961 bersempena sidang kemuncak NAM yang pertama di Belgrade, Yugoslavia. Asas penubuhan tersebut adalah sebagai tindak balas kepada perlumbaan senjata oleh dua kuasa besar,  iaitu  Amerika Syarikat dan Soviet Union yang mendominasi dunia pada ketika itu

Tujuan penubuhan NAM adalah seperti berikut :

•      Memupuk kerjasama yang erat dalam kalangan negara anggota

•      Menjadi forum bagi negara anggota menyuarakan pendirian berhubung isu-isu semasa

•      Mengelakkan negara-negara kecil terlibat dalam peperangan ideologi

•      Memperjuangkan hak dan kepentingan negara-negara sedang membangun

•      Mengubah perjuangan NAM adalah hal-hal politik dan ekonomi

•      Meningkatkan kerjasama dan permuafakatan dalam kalangan anggota NAM melalui          perundingan

•      Meningkatkan keupayaan ekonomi dan daya saing NAM di mata dunia

KERJASAMA SELATAN-SELATAN (KSS)

KSS ditubuh kan dengan tujuan untuk memelihara kepentingan ekonomi Negara-negara membangun dan mengelak kan tekanan dari Negara-negara maju seperti Amerika Syarikat, Jepun dan Britain. Malaysia mencadangkan agar ditubuh kan kerjasama Selatan-selatan. Antara resolusi yang dikemukakan bagi penubuhan KSS ialah:

•      Memperbaiki keadaan ekonomi Negara membangun

•      Mengatasi masalah ketidak tentuan harga bahan mentah yang disebab kan Negara maju

•      Berusaha mencari jalan melunas kan hutang Negara membangun

•      Menubuh kan Suruhanjaya Selatan-selatan untuk mengemuka kan syor syor untuk mengelak kan   tekanan Negara maju

v  KSS berperanan menjaga kepentingan ekonomi negara-negara membangun

PERANAN PBB

Malaysia menyertai PBB pada 17 september 1957 selepas mencapai kemerdekaan. Prinsip PBB adalah untuk menjamin kedaulatan dan hak semua Negara anggota serta tidak ada Negara yang boleh campur tangan dalam hal ehwal Negara lain.

PBB juga bermatlamat mewujud kan sebuah masyarakat dunia yang aman. Untuk itu, kerjasama dalam pelbagai bidang adalah diperlu kan. PBB memain kan peranan dalam dua perkara yang berkaitan dengan politik dunia iaitu:

•      Perhimpunan agung PBB

•      Majlis keselamatan

Kepercayaan PBB kepada kebolehan dan kemampuan Malaysia jelas apabila Malaysia telah dipilih untuk memimpin Negara-negara kumpulan 77 yang ditugas kan untuk membincang kan isu-isu pembangunan dunia. Malaysia juga telah dipilih menjadi pemimpin ICDATT, iaitu agensi antarabangsa yang ditugas kan untuk membanteras penyalah gunaan dadah. Selain memberikan pandangan, cadangan atau teguran kepada badan dunia ini, Malaysia juga turut terlibat dalam melaksana kan dasar PBB seperti menghantar pasukan pengaman di Congo (1961), Somalia (1995), Bosnia (1996) dan sempadan Iran-Iraq (1990).

Kemasukan Malaysia ke PBB telah mendatang kan banyak faedah. Contohnya, WHO telah banyak membantu penyelidi kan dan peningkatan taraf hidup rakyat, FAO membantu pengeluaran makanan, manakala UNESCO telah memajukan sistem pendidikan Negara.

Penutup

Dapat dirumuskan bahawa ZOPFAN tidak mungkin dapat dilaksanakan tanpa kesanggupan kuasakuasa

besar untuk mengiktiraf dan menjamin ZOPFAN dan sokongan padu kesemua anggota negaranegara

ASEAN. Walau bagaimanapun, usaha ASEAN mencari penyelesaian politik di Kampuchea

berdasarkan Resolusi Pertubuhan Bangsa‐Bangsa Bersatu dan Deklarasi Persidangan Antarabangsa

mengenai Kampuchea (1981) mencerminkan tekad ASEAN untuk terus berusaha mencapai konsep

ZOPFAN.

 Kesimpulan

        Akhir sekali, daripada bab ini, kami dapat memahami sedikit-sebanyak tentang dasar luar kerajaan Malaysia semenjak kemerdekaan hingga kini. Antaranya adalah, menjaga mempertahan dan memajukan kepentingan Malaysia di arena antarabnagsa. Menjaga dan mempertahankan kemerdekaan, kedaulatan dan keselamatan Malaysia. Selainitu, mempertahankan prinsip menghormati kemerdekaan dan kedaulatan wilayah melalui dasar tidak campur tangan dalam hal ehwal dalaman negera lain. Kami juga dapat mengetahui dan memahami tentang isu-isu semasa yang terlibat dalam hubungan antarabangsa Malaysia.Setiap negara harus ada hubungan luar untuk mencapai matlamat tertentu. Antaranya adalah untuk menjamin pertahanan dan keselamatan negara dan rakyat, pembangunan ekonomi perdagangan, kerjasama antarabangsa dan diplomasi. Hubungan luar atau hubungan antarabangsa merupakan satu kajian berkenaan hubungan atau interaksi yang melampaui sempadan negara.